Χένρι Ντέιβιντ Θορώ, σύμβολο ελευθερίας και αυτογνωσίας

Με το έργο του «Walden», ο συγγραφέας καταγράφει την εμπειρία της ζωής στη φύση.

Ήταν 4 Ιουλίου του 1845 όταν ο Χένρι Ντέιβιντ Θορώ αποφάσισε να εγκατασταθεί στο δάσος κοντά στη λίμνη Ουόλντεν, όχι μακριά από τη γενέτειρά του, την πόλη Κονκόρντ στη Μασαχουσέτη. Ο λόγος της απόφασής του ήταν η επιθυμία του να κατανοήσει το νόημα της ζωής μακριά από τον επίπλαστο χαρακτήρα της τοπικής κοινωνίας. Ο μέσος άνθρωπος είναι υποχρεωμένος να εργάζεται συνεχώς για να αποκτήσει όσα χρειάζεται, ενώ την ίδια στιγμή δεν δίνει σημασία στη φύση και την ομορφιά που τον περιβάλλουν, υποστήριζε. Έχτισε λοιπόν μια μικρή καλύβα κοντά στη λίμνη και το μόνο που έκανε ήταν να καλλιεργεί φασόλια και να τα πουλάει στην τοπική αγορά για να καλύπτει τα υποτυπώδη έξοδά του. Η ζωή του κατά τα άλλα ήταν ειδυλλιακή: βόλτες, διάβασμα, παρατήρηση πουλιών, γράψιμο… 

Ο Θορώ ένιωθε πως ήταν πλουσιότερος άνθρωπος στη γη αφού είχε όσα χρειαζόταν και άφθονο χρόνο για να τα απολαύσει. Το κλίμα της εποχής Ο Θορώ έζησε την εποχή της δουλείας στην Αμερική. Μάλιστα, κάποτε μπήκε στη φυλακή επειδή αρνήθηκε να πληρώσει φόρους που σχετίζονταν με τη διατήρησή της. Ωστόσο, η αντίθεσή του δεν αφορούσε μόνο τη σκλαβιά των μαύρων, αλλά όλων των ανθρώπων. Αυτή η ιδέα αποκρυσταλλώνεται στο «Walden» που για κάποιους θεωρείται ένα χρονικό χειραφέτησης και απόδρασης από τις αυταπάτες. Για τον Θορώ, ο κόσμος της εποχής του, ο αμερικανικός Νότος του 19ου αι., βρισκόταν μόλις λίγα χιλιόμετρα μακριά από την καλύβα του. Αν και εκεί βρίσκονταν φίλοι και συγγενείς, για τον συγγραφέα ήταν μια φυλακή, την οποία αγνοούσαν όσοι ζούσαν σε αυτή. «Η μάζα των ανθρώπων ζει σε σιωπηλή απελπισία» γράφει.
Ο χρόνος που πέρασε στη λίμνη ήταν μια συνειδητή άσκηση με στόχο την ανάκτηση της απόλυτης ελευθερίας του νου, που -όπως πίστευε- είχε χαθεί με τη συμβατική εκπαίδευση και τις προκαταλήψεις της ανατροφής. Αποσύρθηκε για να σταματήσει να είναι μια αντανάκλαση της κοινωνίας και για να κατανοήσει τι σημαίνει η ελευθερία του ατόμου. 

Ο αντίκτυπος του Walden Ο Θορώ εξέφρασε την εναντίωσή του σε αυτό που η Αμερική και οι περισσότερες δυτικές χώρες έχουν γίνει: πλούσιες καταναλωτικές κοινωνίες, απ΄ όπου απουσιάζει η έννοια του προσωπικού νοήματος. Ακόμη και σήμερα λοιπόν, με το «Walden» ασκεί ιδιαίτερη γοητεία σε όσους αναζητούν κάτι άλλο. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλές από τις ιδέες του έχουν περάσει στη δημόσια συνείδηση και αποτέλεσαν έμπνευση για δεκάδες συγγραφείς βιβλίων αυτοβελτίωσης και σύγχρονους γκουρού. Διαβάστε, για παράδειγμα, το απόσπασμα: «Αν κανείς βαδίζει με αυτοπεποίθηση προς την κατεύθυνση των ονείρων του και προσπαθεί να ζήσει τη ζωή που έχει φανταστεί, θα συναντήσει απρόσμενα τη γλυκιά επιτυχία». Κάπου αλλού σημειώνει: «Δεν γνωρίζω πιο ενθαρρυντικό γεγονός από την αναμφισβήτητη ικανότητα του ανθρώπου να αναβαθμίσει τη ζωή του μέσα από μια συνειδητή προσπάθεια».
Επιπλέον, το «Walden» ήταν μπροστά από την εποχή του σε ό,τι αφορά την ευαισθησία για το περιβάλλον και την οικολογία. Ο Θορώ ακολουθούσε και απολάμβανε την εναλλαγή των εποχών, αγαπούσε το χειμώνα και τη ζεστασιά του τζακιού του, αλλά κυρίως περίμενε με αδημονία την αναγέννηση που φέρνει η άνοιξη. Παρατηρούσε με ενδιαφέρον τα δέντρα, το νερό, τα πλάσματα της φύσης. Σε μια ποιητική αποστροφή του λόγου του αποτυπώνει την αίσθηση της ενότητας με το περιβάλλον: «Είναι ένα υπέροχο απόγευμα, ολόκληρο το σώμα μου αποπνέει μια αίσθηση ενότητας, η απόλαυση απορροφάται από κάθε πόρο του. Πηγαινοέρχομαι με μια παράξενη ελευθερία στη φύση, είμαι κομμάτι της». Μια σιδηροδρομική γραμμή πέρασε κοντά από τη λίμνη και τα τρένα διασκέδαζαν το Θορώ. Για εκείνον η ευημερία δεν ήταν κάτι που έπρεπε να πετύχεις, αλλά κάτι που μπορούσες να παρατηρήσεις στην αφθονία της φύσης. Όσο για τη δουλειά; Ο Θορώ δεν έκανε πολλά μέχρι τα 20 του. Η δουλειά ήταν το μέσο για να αγοράσει χρόνο προκειμένου να διαβάσει, να γράψει, να απολαύσει τη φύση. Το έργο του είναι σε ένα βαθμό συμβολικό: το δάσος είναι σύμβολο για την αφθονία στη φύση, η οποία παρέχει τα πάντα όταν αποφασίσουμε να είμαστε αληθινοί με τον εαυτό μας. Μένοντας αποκλεισμένοι στην «πόλη του μυαλού μας» περιορίζουμε τους ορίζοντές μας και νιώθουμε φόβο. «Αν ο άνθρωπος δεν μπορεί να συμβαδίσει με τους συμπολίτες του ίσως οφείλεται στο γεγονός ότι ακούει ένα διαφορετικό τυμπανιστή. Αφήστε τον να εκφραστεί στο ρυθμό της μουσικής που αντηχεί στα αφτιά του, όσο διαφορετικό κι αν είναι το μέτρο» σημειώνει. Το «Walden» είναι το απόσταγμα του ελεύθερου πνεύματος και καλεί τον αναγνώστη να γίνει ο σύντροφος του Θορώ στην ομορφιά και την αταραξία της φύσης. 

Το βιβλίο του Χένρι Ντέιβιντ Θορώ «Walden ή η ζωή στο δάσος» κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Κέδρος. 

Ντίνα Πετροπούλου 

 e-mail: in_dina@yahoo.com