Η φωνή και η υποκριτική τέχνη της Maria Callas

«Δεν είναι αρκετό να έχεις μια ωραία φωνή, τι είναι μια ωραία φωνή; Δεν είναι τίποτα αν δεν την θέτεις στην υπηρεσία της έκφρασης, του χρώματος που σου επιτρέπει να ζωγραφίζεις τη χαρά, τη θλίψη, το φόβο»  Maria Callas

Όταν η Μαρία Κάλλας εμφανίζεται πρώτη φορά στην σκηνή, διαθέτει όλα τα εφόδια που την καθιστούν σε όλους αδιάφορη και μη αρεστή. Είναι χοντρή, μύωψ, με σκούρα μάτια, μεγάλη μύτη, δεν είναι ωραία…. όμως…. είναι προικισμένη με μία υπέροχη φωνή, ταπεραμέντο και θέληση!

Εξαιτίας αυτής της ασυνήθιστης, τραχιάς και δυνατής φωνής της, εκείνου του απόλυτα προσωπικού φωνητικού τίμπρου, η Κάλλας αντέχει στον χρόνο χωρίς να φθαρεί, ακόμα και σήμερα 40 χρόνια από τον θάνατο της. Αν και δεν θεωρούν όλοι οι μουσικολόγοι τη μεγάλη Ντίβα αξεπέραστη, όλοι όμως παραδέχονται τον τρόπο, το «πως» εκείνη χρησιμοποίησε τη φωνή της ώστε να παραμείνει ανεπηρέαστη από τις τραγουδιστικές μόδες. Είναι το αισθητικό και κοσμικό περιτύλιγμα με το οποίο την έντυσε. Το καλλιτεχνικό και ανθρώπινο μέτρο ήταν αυτό που την κατέστησε ανοξείδωτη στον χρόνο. Όταν πέθανε, στην ηλικία των 54 ετών, χάθηκε ταυτοχρόνως η τελευταία πριμαντόνα της σκηνής, η καλλιτέχνιδα που είχε καταστήσει τον ερμηνευτή επίκεντρο του μουσικού θεάτρου επισκιάζοντας, τον σκηνοθέτη, τον διευθυντή ορχήστρας ίσως ακόμα και τον συνθέτη!

Η Μαρία Κάλλας επινόησε τα πρόσωπα του μουσικού θεάτρου, που φυσικά υπήρχαν ήδη μέσω, παραδείγματος χάριν του Βέρντι ή του Ντονιτσέτι, αλλά ήταν στίχοι και σύνολα από νότες, όχι εναρμονισμός σκηνικής ερμηνείας, φωνής και ευαίσθητης ενδοσκόπησης. Είναι αυτή που έκανε τον κόσμο να ανακαλύψει το αιθέριο βάθος της Νόρμα στην Κάστα Ντίβα, τη συγκινητική ταραχή της Ελβίρας στους Πουριτάνους, τον έντονα εύθραυστο χαρακτήρα της Βιολέτας στην Τραβιάτα. Είναι αυτή που έδωσε πάθος σε ταπεινωμένες ηρωίδες όπως η Μήδεια, σ’ εγκαταλειμμένες όπως η Λουτσία ντι Λαμερμούρ,  σ’ αιθέριες όπως η Τζούλια της Βεστάλε.

Η Μαρία Κάλλας ανακάτεψε τα χαρτιά στο τραπέζι του μελοδράματος επινοώντας τη «ρομαντική σοπράνο» που διαθέτει ατζιλιτά δραματική, ικανή για δυνατούς λαρυγγισμούς, κινήσεις και έκφραση τόσο σκηνική όσο και φωνητική αντικατοπτρίζοντας τον πόνο, την επιθυμία, την μοναξιά, τον έρωτα. Με τα μοναδικά φωνητικά και υποκριτικά της προσόντα ανανέωσε την όπερα και το ρεπερτόριό της, ιδιαίτερα το ιταλικό «μπελκάντο». Αποτελεί σημείο αναφοράς για κάθε τραγουδίστρια της όπερας, που φιλοδοξεί να κερδίσει από τους ειδικούς και το κοινό τον τίτλο της «νέας Κάλλας».

Η μοναδικότητα της Κάλλας οφείλεται στο τελείως προσωπικό της ηχόχρωμα, καθώς και στον τρόπο που προσέγγιζε τους ρόλους της, μουσικά και θεατρικά. Ήξερε στην εντέλεια να αντιπαρέρχεται τα ελαττώματα της φωνής της, φορτίζοντας τόσο έντεχνα το τραγούδι της, ώστε τις περισσότερες φορές να χρησιμοποιεί αυτά ακριβώς τα ελαττώματα σαν εκφραστικές δυνατότητες για την τέλεια απόδοση μιας δραματικής κατάστασης. Το ερμηνευτικό και σκηνικό της ένστικτο, καθώς και η μουσική της ιδιοφυΐα την βοήθησαν να προσεγγίσει τους ρόλους της «φωνή τε και σώματι» ανεπανάληπτα, ώστε σήμερα να μας είναι δύσκολο να δεχτούμε μια άλλη τραγουδίστρια, παρά τις όποιες αρετές της, σε ένα έργο που η Κάλλας ερμήνευσε και σφράγισε με την προσωπικότητα της.

Το πέρασμα της Κάλλας από το χώρο της όπερας, στάθηκε ικανό να αλλάξει μια για πάντα τη λυρική αντίληψη της εποχής της, ώστε σήμερα οι μελετητές να μιλούν για πριν και μετά Κάλλας εποχή. Η παρουσία της έγινε πόλος έλξης για πολύ σημαντικούς καλλιτέχνες του καιρού της όπως ο Λουκίνο Βισκόντι που μόνο για χάρη της ήρθαν στο χώρο του Λυρικού θεάτρου, δίνοντας μαζί της, τεράστια ώθηση, ανοίγοντας καινούργιους ερμηνευτικούς δρόμους!

«Μια όπερα ξεκινά πολύ πριν σηκωθεί η κουρτίνα και τελειώνει πολύ αργότερα αφότου έχει κατέβει. Ξεκινάει στη φαντασία μου, γίνεται η ζωή μου, και παραμένει μέρος της ζωής μου για πολύ καιρό αφότου έχω εγκαταλείψει το κτίριο της όπερας.»

Μαρία Κάλλας

Παναγιώτης Πετρόπουλος