Μερσέδες Σόσα (Mercedes Sosa) - Η φωνή των ανθρώπων χωρίς φωνή!

Η Μερσέδες Σόσα ήταν τραγουδίστρια από την Αργεντινή, ένα από τα σύμβολα της σύγχρονης λατινοαμερικάνικης μουσικής, η φωνή των ανθρώπων χωρίς φωνή.  Η επονομαζόμενη και Νέγρα (La Negra), λόγω των πυκνών μαύρων μαλλιών της, κατάφερε να κάνει γνωστούς σε όλη τη Γη τους μοναδικούς ήχους της παραδοσιακής μουσικής της Αργεντινής, αλλά και όλης της Νοτίου Αμερικής. Μεγάλη η προσφορά της και στο πολιτικό τραγούδι, το οποίο υπηρέτησε με συνέπεια τα μαύρα χρόνια της δικτατορίας Βιδέλα (1976-1983). Η καριέρα της διήρκεσε 5 δεκαετίες και υπήρξε πρέσβειρα της UNICEF.

H Αϊδέε Μερσέδες Σόσα (Haydée Mercedes Sosa) γεννήθηκε στις 9 Ιουλίου 1935 στο Σαν Μιγκέλ ντε Τουκουμάν, μία πόλη της βορειοδυτικής Αργεντινής, κοντά στα σύνορα με τη Βολιβία. Παιδί αγροτικής οικογένειας, έζησε τα παιδικά της χρόνια μέσα στη φτώχεια  και την ανέχεια. "Γνώρισα τη φτώχεια", έλεγε η ίδια σε συνέντευξή της στον Ριζοσπάστη (21/9/1990). "Είδα τη φτώχεια του πατέρα και της μάνας μου. Είδα να 'ρχεται το τέλος του μήνα και να μην έχουν τίποτα σχεδόν να μας δώσουν να φάμε. Όμως, ήμαστε μια πραγματική οικογένεια, δεμένοι μεταξύ μας. Αυτή η ατμόσφαιρα μου επέτρεψε να μην τρέφω μνησικακία για τον κόσμο".

Το 1950 κέρδισε σε έναν διαγωνισμό και μερικά χρόνια αργότερα, το 1959 ηχογράφησε το πρώτο της άλμπουμ, με τίτλο La Voz de la Zafra με φολκλορικά τραγούδια της πατρίδας της. Σύντομα άρχισε να ερμηνεύει σε φεστιβάλ και καθιερώθηκε ως εκπρόσωπος του κινήματος nueva canción (στην Αργεντινή ονομάστηκε nuevo cancionero) στο οποίο πρωτοστάτησε μαζί με τον πρώτο της σύζυγο Μανουέλ Όσκαρ Μάτους, με τον οποίο απέκτησε ένα γιο. Ο δεύτερος της δίσκος ήταν η συλλογή λαϊκών τραγουδιών, με τίτλο Canciones con Fundamento.

Η Μερσέδες Σόσα θεωρούσε σημαντικότατη τη συνεισφορά του κινήματος στο στίχο. «Μέχρι τότε οι στίχοι των τραγουδιών, εκτός από τα τραγούδια του Αταουάλπα Γιουπάνκι, αρνούνταν να δουν τον άνθρωπο. Ήταν στίχοι ποιμενικοί, παγανιστικοί. Μίλαγαν για τα τοπία, τα άλογα, τον κάμπο. Αλλά ο άνθρωπος δεν ήταν ποτέ σε πρώτο πλάνο μέσα σ' αυτό το τοπίο. Με το Νουέβο Κανσιονέρο ο άνθρωπος έρχεται επιτέλους να καταλάβει την πρώτη θέση στο στίχο. Είναι αυτός το σημαντικό πρόσωπο».

Το 1967 η Σόσα έκανε περιοδείες στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη, με μεγάλη επιτυχία. Συνεργάστηκε με ισπανόφωνους και άλλους διεθνείς καλλιτέχνες. Το 1972 κυκλοφόρησε τον δίσκο Ηasta la Victoria, το πιο πολιτικοποιημένο, ίσως, άλμπουμ της. Το πολιτικό τραγούδι το υπηρέτησε με σθένος και συνέπεια σε όλη τη ζωή της, ακόμα και στα πιο μαύρα χρόνια της στρατιωτικής χούντας του στρατηγού Βιδέλα. Για την ανυπότακτη δράση της κυνηγήθηκε από το στρατιωτικό καθεστώς και το 1979 κατά τη διάρκεια συναυλίας της στην Κτηνιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Λα Πλάτα συνελήφθη μαζί με φοιτητές και σύρθηκε στα κρατητήρια. Φυλακίστηκε από το καθεστώς Βιδέλα και απελευθερώθηκε μόνο έπειτα από διεθνή παρέμβαση. Αυτοεξορίστηκε στο Παρίσι και στη Μαδρίτη. Επέστρεψε κρυφά στην πατρίδα της, λίγους μήνες πριν τη πτώση της δικτατορίας περνώντας παράνομα τα σύνορα από τη ζούγκλα της Βραζιλίας. Τους μήνες αυτούς έδινε κρυφά συναυλίες και οργάνωνε μαζί με τους πρωτεργάτες τον αντιδικτατορικό αγώνα. Η μουσική της εκείνη την περίοδο απαγορεύτηκε στην ίδια της την πατρίδα.

Ηχογράφησε συνολικά 40 δίσκους, διευρύνοντας το ρεπερτόριό της. Ένωσε το φολκλόρ με τις μπαλάντες, το ροκ, τη μουσική της πόλης, ενώ έσπασε τα "σύνορα" που χωρίζουν είδη και γενιές. Ερμήνευσε πολύ γνωστά τραγούδια, όπως τα Cancion con todos, Alfonsina y el mar, Gracias a la vida, Solo le pido a Dios, Al jardin de la republica και Duerme negrito.

H Σόσα στήριζε με θέρμη τους νεότερους καλλιτέχνες της πατρίδας της, ενώ ήταν πάντα πρόθυμη να τους δανείζει τα δικά της τραγούδια, ώστε η αργεντίνικη παραδοσιακή μουσική να φτάσει και στις νεότερες γενιές μέσα από πιο σύγχρονα ακούσματα. Στην πενηντάχρονη καριέρα της συνεργάστηκε με καλλιτέχνες από όλο το φάσμα της μουσικής, όπως με τους Λουτσιάνο Παβαρότι, Στινγκ, Λούτσιο Ντάλα, Σακίρα, Αντρέα Μποτσέλι, Καετάνο Βελόσο, Μάρτα Άργκεριχ και Τζόαν Μπαέζ.

Στη χώρα μας εμφανίστηκε για πρώτη φορά στις 12 Σεπτεμβρίου 1986  στην Καισαριανή, στο πλαίσιο του 12ου Φεστιβάλ ΚΝΕ - Οδηγητή. Έκτοτε πραγματοποίησε άλλες συναυλίες (Λυκαβηττός, Κατράκειο, Θεσσαλονίκη, Ηρώδειο), ενώ συνεργάστηκε και με έλληνες καλλιτέχνες (Μαρία Φαραντούρη, Χάρις Αλεξίου, Νάνα Μούσχουρη κ.ά.). Τελευταία της συνεργασία με έλληνα καλλιτέχνη ήταν με το συγκρότημα Απουριμάκ, που αποτελείται από λατινοαμερικάνους και έλληνες μουσικούς. Ερμήνευσε στα ελληνικά το τραγούδι Βράχια Γυμνά, που περιέχεται στον δίσκο Στις γειτονιές του νότου (2001).

Η Μερσέδες Σόσα άφησε την τελευταία της πνοή στις 4 Οκτωβρίου 2009, σε κλινική του Μπουένος Άιρες, όπου νοσηλευόταν. Τα τελευταία χρόνια αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα υγείας, ενώ η κατάσταση της υγείας της είχε επιδεινωθεί πολύ τις τελευταίες μέρες της ζωής της, εξαιτίας επιπλοκών στα νεφρά.

Δισκογραφία

• La voz de la zafra (1959)
• Canciones con fundamento (1965)
• Yo no canto por cantar (1966)
• Hermano (1966)
• Para cantarle a mi gente (1967)
• Con sabor a Mercedes Sosa (1968)
• Mujeres argentinas (1969)
• Navidad con Mercedes Sosa (1970)
• El grito de la tierra (1970)
• Homenaje a Violeta Parra (1971)
• Hasta la victoria (1972)
• Cantata sudamericana (1972)
• Traigo un pueblo en mi voz (1973)
• Niño de mañana (1975)
• A que florezca mi pueblo (1975)
• En dirección del viento (1976)
• O cio da terra (1977)
• Mercedes Sosa interpreta a Atahualpa Yupanqui (1977)
• Si se calla el cantor (1977)
• Serenata para la tierra de uno (1979)
• A quién doy (1980)
• Gravado ao vivo no Brasil (1980)
• Mercedes Sosa en Argentina (1982)
• Mercedes Sosa (1983)
• Como un pájaro libre (1983)
• Recital (1983)
• ¿Será posible el sur? (1984)
• Vengo a ofrecer mi corazón (1985)
• Corazón americano (1985) (με τους Μίλτον Νασκιμέντο και Λεόν Γκιέκο)
• Mercedes Sosa ´86 (1986)
• Mercedes Sosa ´87 (1987)
• Amigos míos (1988)
• En vivo en Europa (1990)
• De mí (1991)
• 30 años (1993)
• Sino (1993)
• Gestos de amor (1994)
• Live in Argentina (1994)
• Live in Europe (1994)
• Sera Posible El Sur (1994)
• Vivir (1994)
• Oro (1995)
• Escondido en mi país (1996)
• Gracias a la Vida (1996)
• Alta fidelidad (1997) (με τον Τσάρλι Γκαρσία)
• Coleccion Mi Historia (1997)
• Al despertar (1998)
• Misa criolla (1999)
• Serie Millennium 21 (1999)
• La Negra (2000)
• Acústico (2002)
• Grandes Exitos, Vols. 1 & 2 (2002)
• 40 Obras Fundamentales (2003)
• Argentina quiere cantar (2003) (με τους Βίκτορ Ερέντια και Λεόν Γκιέκο)
• Voz Y Sentimiento (2003)
• Corazón libre (2005)
• Éxitos Eternos (2005)
• La Historia del Folklore (2007)
• Cantora 1 (2009)
• Cantora 2 (2009)