Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου και η «Ηλέκτρα» που διψάει για εκδίκηση!

Η αρχαία τραγωδία, το κατ' εξοχήν πεδίο δοκιμών και πειραματισμών, μπαίνει φέτος στο επίκεντρο της προσοχής με την «Ηλέκτρα» του Εθνικού Θεάτρου. Ποιος είναι ο 38χρονος σκηνοθέτης της πολυαναμενόμενης παράστασης, που πήρε το βάπτισμα του πυρός στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου στις 20 και 21 Ιουλίου; 

Ψηλόλιγνος, χλομός και πάντα μαυροντυμένος, ο Θάνος Παπακωνσταντίνου θα μπορούσε να είναι ήρωας του ρομαντισμού, τον οποίο λατρεύει, αλλά όχι δικηγόρος· έτσι εγκατέλειψε τη Νομική για να ακολουθήσει το δρόμο του θεάτρου. Πάντως, δεν ονειρευόταν να ασχοληθεί με αυτό «από τότε που θυμάται τον εαυτό του». Η νεανική αγάπη του ήταν ο κινηματογράφος και μάλιστα στην cult εκδοχή των splatter b-movies. Η σκοτεινή πλευρά που κρύβει ο άνθρωπος του ασκούσε τρομερή έλξη και, τελικά, οι παραστάσεις του αποδείχθηκαν ένα μέσο καλλιτεχνικής διαχείρισης αυτής της όψης. Οι επιλογές που έχει κάνει είναι λίγες στον αριθμό, αλλά αφορούν έργα-σταθμούς, όπου οι βαθιές οντολογικές και υπαρξιακές ανησυχίες συνομιλούν με την έμμεση επίδραση των νομικών σπουδών του: ο «Άμλετ», η Ορέστεια και τώρα η «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή.

Αν σε κάποιους φαντάζει τολμηρή η απόφαση να του ανατεθεί η σκηνοθεσία της τραγωδίας με την οποία κατεβαίνει το πρώτο θέατρο της χώρας στην Επίδαυρο, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του, Στάθης Λιβαθινός, αποσαφηνίζει ότι «το Εθνικό Θέατρο οφείλει να κάνει προτάσεις και να απευθύνεται σε δημιουργούς που έχουν ταλέντο και μια ιδιαίτερη ματιά στο θέατρο, που τους διακρίνει η υψηλή αισθητική και πηγαίνουν τα πράγματα λίγο πιο μπροστά». 

Και μπορεί η Επίδαυρος να είναι μια σημαντική πρωτιά, όμως δεν είναι η πρώτη φορά που ο Θάνος Παπακωνσταντίνου θα βουτήξει στα βαθιά, αν λάβουμε υπόψη πως η πρώτη του σκηνοθεσία, σε ηλικία 31 ετών, αφορούσε τον «Άμλετ». Ο ίδιος έχει παραδεχτεί πως τότε λειτούργησε με «άγνοια κινδύνου», όμως εκείνη η παράσταση, με τις αδυναμίες της, τον βοήθησε να αποσαφηνίσει τα θεατρικά του «θέλω». Έκτοτε, έχει διανύσει μια προσεκτικά μελετημένη διαδρομή, αντιστεκόμενος, θαρρείς, στα φρενήρη δεδομένα της θεατρικής μας πραγματικότητας όπου άλλοι ομότεχνοί του μετρούν δύο ή τρεις παραστάσεις το χρόνο.

Έχει ήδη μετουσιώσει την Ορέστεια σε τρεις παραστάσεις που παρουσιάστηκαν με αντίστροφη φορά και οι οποίες χρησιμοποίησαν τα αισχυλικά έργα ως αφορμή, μεταγράφοντάς τα ελεύθερα σε τρία νέα κείμενα: «Venison» («Ευμενίδες») το 2012, «Pedestal» («Χοηφόρες») το 2013 και «Colossus» («Αγαμέμνων») το 2017. Με αυτές σύστησε ουσιαστικά στους θεατές τη σκηνική γραφή του, ενώ το εύρος αποδοχής της δουλειάς του αυξανόταν όλο και περισσότερο. Ο Παπακωνσταντίνου προσεγγίζει τα έργα με μια ιδιαιτέρως εικαστική ματιά, δεν εστιάζει μόνο στο λόγο αλλά χρησιμοποιεί τη σημειολογία της όψης και της κίνησης ως σημαντικό εκφραστικό εργαλείο και προσδίδει στις παραστάσεις του κάτι από το χαρακτήρα και τη δυναμική ενός τελετουργικού, αρχετυπικού δρώμενου. Άλλωστε, ο λόγος για τον οποίο επέλεξε το θέατρο έναντι άλλων μέσων έκφρασης (σπούδασε υποκριτική στη σχολή του Εμπρός) είναι επειδή το αντιλαμβάνεται ως το κατεξοχήν πεδίο όπου συνενώνονται οι τέχνες. 

Οι ψυχαναλυτικές αποχρώσεις είναι επίσης φανερές στον τρόπο με τον οποίο διαβάζει τα κείμενα, τα οποία, καθόλου τυχαία, αφορούν έργα που πραγματεύονται ακραία συναισθήματα, βίαιες συμπεριφορές και την αέναη πάλη μεταξύ λογικής και ενστίκτου. Στην «Ηλέκτρα» του Εθνικού Θεάτρου, καθοδηγεί ένα θίασο σημαντικών πρωταγωνιστών (Χρ. Λούλης, Μ. Ναυπλιώτου, Αλ. Καλτσίκη, Ν. Χατζόπουλος κ.ά.) – και πάλι όχι για πρώτη φορά. Η ερμηνεία της Αμαλίας Μουτούση στο ρόλο της Κόκκινης Βασίλισσας, π.χ., στο εσχατολογικό έργο του Γιάννη Μαυριτσάκη «Μετατόπιση προς το ερυθρό» που σκηνοθέτησε στο Φεστιβάλ Αθηνών το 2014-15, συγκαταλέγεται στις πλέον αξιομνημόνευτες στιγμές του. Τώρα, επιμένει σε ένα άγριο έργο, το οποίο διαβάζει ως μια «μάχη μεταξύ σκότους και φωτός, μια μάχη αντιθέσεων με κεντρικό θέμα το νόμο της ανταπόδοσης, πέρα από κάθε ηθική».

Πηγή: athinorama.gr