Όσα πρέπει να ξέρεις για... τον Μπέρτολτ Μπρεχτ (Berthold Brecht)

Βγες έξω, σύντροφε, αντιμέτωπος με τα όπλα και
Διεκδίκησε το μεροκάματό σου!
Σαν ξέρεις πως δεν έχεις τίποτα να χάσεις
Οπλα αρκετά οι αστυνόμοι τους δεν έχουν!
Μπρος, στο δρόμο έξω! Αγωνίσου!
Να περιμένεις πια δε γίνεται, είναι αργά πολύ!
Βοήθα τον εαυτό σου βοηθώντας μας: Κάνε πράξη
Την αλληλεγγύη!

Πόσοι καλλιτέχνες καταφέρνουν να είναι αιρετικοί και να αγαπηθούν τόσο πολύ;
Να διαβαστούν τόσο πολύ;
Ν’ αλλάξουν τα δεδομένα; 

Καθώς έγραφα αυτό το αφιέρωμα άκουγα ετούτο το απόσματα:

κι ήταν κι αυτό ένα ερέθισμα να μεταφέρω τον εαυτό μου στο τέλος του ΒΠΠ. Ως ιστορικός έχω πάντα στο μυαλό μου τις κοινωνικοπολιτικές και πολιτιστικές συνθήκες της κάθε εποχής και οφείλω να ομολογήσω πως αυτά που κατάφερε ο Μπρεχτ ήταν υπέροχα. Και φυσικά κανείς δεν περίμενε εμένα να το επιβεβαιώσω.

Κάποιοι άνθρωποι γεννιούνται για ν΄αλλάξουν κάτι σ’ αυτό τον κόσμο. Κάποιοι άνθρωποι, όπως ο Μπρεχτ, δεν γεννιούνται τυχαία.

Ο Μπέρτολτ Μπρεχτ, πατέρας του επικού θεάτρου, γεννήθηκε στο Άουγκσμπουργκ της Βαυαρίας στις 10 Φεβρουαρίου του 1898, σε μία θρησκευόμενη οικογένεια. Η μητέρα του ήταν προτεστάντισσα κι ο πατέρας του καθολικός. Σπούδασε Ιατρική και κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου υπηρέτησε ως νοσοκόμος. Το 1922 παντρευτηκε την τραγουδίστρια της όπερας Μαριόν Ζοφ και μαζί απέκτησαν μία κόρη, την Ανν.

Σχεδόν όλα τα έργα του Μπρεχτ καταδικάζουν το μιλιταρισμό και το πολεμοχαρές πνεύμα και τελικά ο ίδιος καταλήγει να εμπνέεται από τη μαρξιστική θεωρία. Δεν είναι τυχαίο που κατά τη διάρκεια του ναζισμού στη Γερμανία, ο Μπρεχτ αυτοεξορίστηκε έως το 1948, ζώντας στη Δανία, στις ΗΠΑ, τη Φινλανδία και τη Ρωσία. Την περίοδο που έζησε στις ΗΠΑ, θα γράψει πως «η πνευματική απομόνωση εδώ είναι τρομακτική».

Το 1929, όταν η παγκόσμια οικονομική κρίση εξαθλίωνε τον κόσμο, με την ανάπτυξη του εργατικού κινήματος στη Γερμανία ο Μπρεχτ ανέπτυξε τις σχέσεις του με την εργατική τάξη. Επέστρεψε στη Γερμανία με το τέλος του πολέμου, μαζί με τη δεύτερη γυναίκα του, τη Χελένε Βάιγκελ.

Βγες έξω, σύντροφε! Ρίσκαρε

Τη δεκάρα, που ούτε δεκάρα πια δεν είναι

Τον τόπο για ύπνο που πάνω του πέφτει η βροχή

Και της δουλειάς τη θέση που αύριο θα χάσεις!

Τα έργα του λαμβάνουν παγκόσμια αναγνώριση μετά το τέλος του ΒΠΠ και με την επιστροφή του στη Γερμανία ο Μπρεχτ ασχολείται με την ποίηση. Η πρώτη του ποιητική συλλογή είναι το Εγκόλπιο Ευσέβειας (Hauspostille). 

Ο Μπρεχτ θα γνωρίσει την πρώτη του μεγάλη επιτυχία όταν θα διασκευάσει την Όπερα των Ζητιάνων, ονομάζοντας την ‘Οπερα της Πεντάρας με δικούς του στίχους και μουσική του Κουρτ Βάιλ, μια διασκευή που προκάλεσε μεγάλη αίσθηση στην παγκόσμια σκηνή των μιούζικαλ, αφού ουσιαστικά καταδίκαζε την αστική τάξη του Βερολίνου. Όπως θα περίμενε κανείς, το μιούζικαλ είχε έντονα αντιμιλιτιριστικά στοιχεία. 

Τα έργα του Μάνα κουράγιο, Η ζωή του Γαλιλαίου, Τα οράματα της Σιμόν Μασάρ, Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν, θεωρούνται τα σπουδαιότερα έργα του.

Το Εγκώμιο στον Κομμουνισμό, θεωρείται μέχρι και σήμερα εξαίσιο έργο και όχι άδικα. 

Είναι λογικός, καθένας τον καταλαβαίνει. Ειν' εύκολος. Μια και δεν είσαι εκμεταλλευτής, μπορείς να τον συλλάβεις. Είναι καλός για σένα, μάθαινε γι' αυτόν. Οι ηλίθιοι ηλίθιο τον αποκαλούνε, και οι βρομεροί τον λένε βρομερό. Αυτός είναι ενάντια στη βρομιά και την ηλιθιότητα. Οι εκμεταλλευτές έγκλημα τον ονοματίζουν. Αλλά εμείς ξέρουμε: Είναι το τέλος κάθε εγκλήματος. Δεν είναι παραφροσύνη, μα Το τέλος της παραφροσύνης. Δεν είναι χάος Μα η τάξη. Είναι το απλό Που είναι δύσκολο να γίνει.

Το Επικό Θέατρο του Μπρεχτ: αν και το επικό θέατρο είχε και άλλους εκπροσώπους, όπως ο Μαγιακόφσκι, έχει ταυτιστεί με τον Μπρεχτ ο οποίος οργάνωσε το επικό θέατρο σε σε μία ενιαία θεωρία, κάτι που τον έκανε παγκόσμια γνωστό. Προς το τέλος της ζωής του ο ίδιος ο Μπρεχτ άλλαξε τον όρο και από επικό θέατρο το ονόμασε διαλεκτικό, αναφερόμενος στη διαλεκτική των γεγονότων που θέλουν να δημιουργήσουν τα έργα του. 

Ο Μπρεχτ θεωρεί πως το θέατρο πρέπει να ριζώνει μέσα στα κοινωνικοπολιτικά ζητήματα και μέσα από το συναίσθημα να κινητοποιεί το θεατή. Ο ιδανικός θεατής του Μπρεχτ είναι εκείνος που στέκεται απέναντι από το κάθε έργο έχοντας μια κριτική ματιά και τελικά την ικανότητα να αναγνωρίσει την εκμετάλλευση και την κοινωνική αδικία. 

Το 1935, δημοσιεύει ένα δοκίμιο για το Κινέζικο θέατρο κι εκεί μας γνωρίζει το όρο της τεχνικής της αποστασιοποίησης. Ο Μπρεχτ με τον όρο αυτό δηλώνει ένα διαφορετικό παίξιμο από τον ηθοποιό. Το παίξιμο αυτό δεν αφήνει το θεατή να ταυτιστεί με τους ρόλους κι έτσι η απόρριψη ή η αποδοχή έρχεται συνειδητά.

Αυτή η αποστασιοποίηση θα έρθει με τη ρήξη του τέταρτου τοίχου: ο ηθοποιός βγαίνει για λίγο από το ρόλο του και απευθύνεται άμεσα στο κοινό, σπάζοντας την ψευδαίσθηση ότι το θέατρο είναι αφηγηματική διασκέδαση κι έτσι κατακτάται ο διδακτικός χαρακτήρας, το οικείο παρουσιάζεται ως ξένο και το κοινό δεν έχει πια τίποτα δεδομένο. 

Το 1955 ο Μπρεχτ θα λάβει το Βραβείο Ειρήνης του Στάλιν και ένα χρόνο αργότερα, στις 14 Αυγούστου του 1956 θα πεθάνει από θρόμβωση της στεφανιαίας αρτηρίας, στο Ανατολικό Βερολίνο. 

V for Vallia